Dr. Mehmet SÜRMELİ

Hz. Peygamber’in İslâm davasını hâkim kılmadaki başarısının birçok etkenleri olmakla beraber bunlardan en önemlilerinden biri de insanların sorunlarına çözümler sunmasıdır. Bir hareketi ütopik olmaktan kurtaracak olan sorunlara çözüm bulma eylemi, aynı zamanda ulema merkezli bir yapının da oluşmasını sağlar. Hz. Peygamber bunları başardığı gibi âlim sahabileri önderlik makamına getirmek suretiyle gelecek olan ümmetlerine de gerekli mesajı vermiştir. Günümüzde rabbani ulemanın olmayışı, akademik çalışma yapanların sorunları çözmekten ziyade sorunlar üretmeleri, toplumsal güveni kaybetmeleri, siyasetin yönetiminin aydınlarda ve teknisyenlerde olması ülkemizde İslâmî bir hareketin doğuşunu engelleyen faktörlerden bazılarıdır. Hâlbuki, İslâm’ın doğuşundan inkişaf dönemine kadarki tarihini incelersek görürüz ki İslâm çözümdür. Mekke’de Mekkî çözüm, Medine’de Medenî çözümdür. Fıkhın sonraki dönemlerini incelersek, fakihlerimizin değil pratik olaylara, farazi meselelere bile çözümler sunduklarına şahitlik ederiz. İşte o dönem âlimlerini inandırıcı kılan ve İslâm’ın yayılmasının önünü açan hikmetlerden biri de budur.

Günümüzde ise Müslümanların sorunlarına; “bu sorunları İslâm toplumu üretmedi” diye yabancı kalındığı gibi; İçtihat kapısı kapanmıştır anlayışıyla da ilgi duyulmamaktadır. Temelinde iyi niyet olsa da bu korkak ve ilgisiz yaklaşım Müslümanların çocuklarını ideolojik düşüncelerin kucağına itmiştir. İdeolojiler bu çarpık anlayış nedeniyle dinleştirilmiştir. Akademik camia ise İslâmî çözüm yerine genelde dünya sisteminin verilerine teslim olmayı tercih etmiştir. Yeni bir şey söyleyemedikleri gibi, Müslümanların siyasi, iktisadi, hukuki, ahlaki ve eğitim alanlarıyla ilgili meselelerine deva mahiyetinde herhangi bir proje de ortaya koyamamışlardır. Üzerinde durulup doktora çalışması gereken bir husus; akademik çalışma yapanlarımızın hiçbir orijinal söylemi yoktur. Ya Mutezilenin, Haricilerin veya sünni gelenek içerisinde şaz olan görüşlerin tekrarı yapılmış veya batılılar tarafından iğva edilmiş hastalıklı kişilerin, yahut oryantalistlerin fikirleri güncellenmiştir. Bizim ilahiyatçılarımızın cesaretleri hadım edilmiştir. Dine bile batılı bir pencereden bakmayı şiar edinip İslâm’ın en temel farzlarından olan cihadı literatürlerinden çıkararak emperyalizme dolaylı hizmet vermişlerdir. Fildişi kulelerde artistik tartışmalarla Müslümanların sorunları çözülmez. Kur’an ve sünnet merkezli yapılan projeler topluma deklare edilip İslâm gündeme taşınmadıkça da mesafe almak mümkün değildir. Biz bu ifadeleri İslâm’ı kendisine dert edinenler için açtık; İslâmî bir derdi olmayanlar için söyleyecek bir şeyimiz yoktur.

Buraya kadar yazdıklarımızı toparlarsak, Müslümanların bu hâle gelmelerinin; kendi meselelerine bile çözümler üretemeyişlerinin bazı nedenleri şunlardır:

a-Müslümanların, içtihat kapısının kapandığı şeklindeki önermeyi yanlış anlamaları ve bu yanlış algıyı evrenselleştirmeleri.

b-İslam toplumlarının genelinde mektebi anlamda bir İslâmî hareketin olmayışı, hayata dinle anlam verilmesini ve bu bağlamda meselelerin İslam’a göre çözüme kavuşturulmasına mani olmuştur.

c-Müslümanların yaşadığı ülkelerdeki laik-seküler hukuk sistemi böyle bir çalışmaya fırsat vermemiş ve Müslümanları engellemiştir.

d-Farklı İslam toplumlarındaki hareketleri örnek alan ve yerelleşemeyen yeni yapılanmalar, olaylara dinden çözüm bulmayı gündemlerine taşıyamayıp kısır çekişmeleri tercih etmişlerdir.

e-Müslüman toplumlardaki İslami yapılanmaların önderlik kadroları daha çok aydınlardan ve teknik elemanlardan oluşmuştur. Bu kimseler, ya bilgisizliklerinden çözüm bekleyen konuları gündeme almamışlardır, ya da bu konular ehliyetli insanlar tarafından çözülecek olursa kendileri önderlik makamlarından düşerler endişesiyle hasetliklerinden dolayı sorunların çözülmesini itememişlerdir. Neticede Müslümanlar hayatın öznesi olamamışlar ve kâfirlerin gündemiyle sürekli oyalanmışlardır. Bugün bile en çok konuşulan, siyasi konular olmasına rağmen Müslümanların alternatif siyasetle ilgili hiçbir uygulanabilir projelerinin olmayışı üzüntü duyulması gereken bir durumdur. Eğer bu saha boş kalacak olursa, modern yaklaşımlar boşlukları doldurur ve Müslümanlar kolayca dünya sisteminin bir parçası olurlar.

f-Müslüman gençlerin okuduğu bazı davet önderleri de - en azından bizim ülkemizde – çözümsüzlüğe ve ütopik siyasete zemin hazırlamıştır. Burada hatalı olan davet öncüleri değil, anlama sorunu olan ve İslami ilimlerin usulünü kavrayamayan kimselerdir.

g-Müslümanlar yapay gündemlerle meşgul edilip esas sorunlar sürekli ertelenmiştir. Görünmez bir el daima yapay gündemler oluşturmakta ve Müslümanların kafaları karıştırılmaktadır.

Sorunlarımızın ve çözüm üretemeyişimizin nedenleri bunlar olduğuna göre, dini hassasiyeti olan ilim adamlarımızın bu konularda acil çözümler üretmeleri elzemdir. Peygamber Efendimiz, “her zor meselenin içinden çıkan ve çözüm üreten” vera ve takva ehli Müslümanları övmüştür.[1] Aksi halde, hayat boşluk kabul etmez ve birileri cahilce de olsa çözüm(!) üretir. Durumun böyle olabileceğini bilen Peygamber Efendimiz bizlere uyarı mahiyetinde şu evrensel çağrıyı yapmıştır: “Allah Teâlâ verdiği ilmi insanlardan söküp almaz. Fakat âlimler öldüğü zaman ilimde onlarla beraber gider. Öyle ki toplumda hiç âlim kalmaz. İnsanlar bu ortamda cahil kimseleri önder edinirler ve meselelerinin çözümlerini onlara sorarlar. Bu cahil kişiler bilgisizce fetvalar verirler; sonunda hem kendileri sapkınlaşırlar, hem de insanları sapıtırlar.”[2]

[1]İbni Mace,Fiten, 16,Had.no:3989, c.II,s.1320.

[2]Abdürrezzak,Musannef,Had.no:20477,c.XI,s.256;Ahmed,Müsned,c.II,s.162  

MEHMET SÜRMELİ